Zamanın bir ticaret ve liman kenti olan
Mersin, 1940’lı yıllardan beri şehir dışından göç almaya başlamıştır.
Genellikle iş nedeniyle Mersin’e gelenlerin burayı tercih nedeni ikim ve geçim
koşullarının uygunluğu olarak özetlenebilir. Mersin’e gelip yerleşen Kafkas
kökenliler de bu nedenlerle Mersin’de zamanla belirgin bir görünüm
oluşturdular.
Mersin’de bulunan tek Çerkes köyü
“Sadiye” ( Bugünkü adıyla Atlılar ) Büyük sürgünde Mersin’e gelmiş ve Toros
dağlarının eteklerine yerleştirilmişti.
Bunun dışında Mersin’deki Kafkas
kökenliler genellikle Tufanbeyli, Göksun, Uzunyayla bölgelerinden gelenlerden
oluşmaktadır. Zamanla aynı kültürü paylaşan bu insanlar, Mersin’de bir araya
gelebilecekleri, yaşantılarını alışageldikleri şekliyle paylaşabilecekleri
ortamların arayışına girdiler. Ev toplantıları, düğün ve cenaze törenlerindeki
beraberlikler, Sadiye köyü ile olan ilişkiler de insanları daha çok birbirine
yakınlaştırdı. Ancak kültürün doğal asimilasyon sürecine girdiği de fark
ediliyor ve Mersin’e gelip gidenlerle bir kopukluk yaşandığı hissediliyordu. Bu
arada şehrin nüfusu artmakta ve toplumsal geleneklerine bağlı olan insanlar,
kedileri gibi düşünenleri daha çok arıyorlardı.
1969 yılı Mart ayında Dernek fikri
ortaya atılmış ve kısa sürede toplumun önemli ilgisini çekmişti. Müteşebbisler,
yani bugünkü anlamda kurucular diyebileceğimiz heyet, çalışmalarına başladı. Bu
heyetin üyelerini sonsuz bir saygı ve şükranla tekrar anıyoruz.
Şevket KOÇ, Nazım ŞENVAR, Kasbot
ALPASLAN, İsmet KAYA, Mehmet KAYA, Alaattin TOKA, Mahmut DİLER, Saim BARUT ve
Muammer BULUT öncülüğünde 35 kurucu üye ile 21 Mart 1969 tarihinde Dernek
kuruldu ve 30 Mart 1969’da ilk Genel Kurul toplantısını yaptı.
Kurucuların gayretli ve hevesli
çalışmaları çoğu zaman maddi imkansızlıklar nedeniyle zorlaşıyordu. Toplantılar
ya evlerde ya da bir geceliğine kiralanan kahvehanelerde yapılıyordu. Dernek
şehirler arası organizasyonlara başladı. 1971 yılında Ankara Kuzey Kafkas
Kültür Derneği Halkoyunları Ekibi Mersin’de bir gösteri yaptı ve büyük ilgi
topladı. Cenazelerde, düğünlerde, doğumlarda, hastalıklarda, asker
uğurlamalarında, misafir karşılama ve ağırlamalarda büyük katılım ve yardım
sağlanıyor, Dernek, üye olsun olmasın bütün Çerkeslerin tanışıp kaynaşmalarında
önemli bir rol üstleniyordu. Mersin’e gelenlerin yerleşme sorunları, gençlerin
iş ihtiyacında çözüm çalışmaları, okumaya gelen köylü gençlere yapılan
yardımlar konusunda gerek Derneğin gerekse üyelerin bireysel çabaları hayranlık
verici durumdaydı.
1975 yılında Ankara Kuzey Kafkas Kültür
Derneği folklor ekibi ikinci kez Mersin Çerkesleriyle buluştu. 1976’da
Dernekler arası ilişkiler yoğunlaşmış, ortak toplantılara Mersin delegeleri de
katılmaya başlamıştı. 1977’de yaptığı faaliyetlerle, Derneğimizden övgü dolu
haberlerle bahseden gazeteler görmeye başladık. 7. kurultayın sonunda, 150’yi
aşkın kayıtlı üye ile aktif çalışmalar sürdürülüyordu ve genç bir Kafkas ekibi
de oluşturulmuştu.
1977, 5 Kasım’ında Ankara’da faili
meçhul bir cinayete kurban giden “Tsey Mahmut Özden” in acısını paylaştı
Mersinliler. Türkiye siyasi hayatında karışıklıklar kendini gösterirken,
1978’de Dernek çalışmaları devam ediyor, Mersin’e yeni gelenler için karşılama,
Mersin’den ayrılanlar için uğurlama toplantıları düzenleniyor ve tüm
yardımlaşma ve kültür faaliyetleri, geleneklerin belirlediği düzen ve disiplin
içinde sürdürülüyordu. Yaşanılan siyasi kaos Çerkes toplumunu da herkes kadar
olumsuz etkiliyordu. Birçok Derneğin kapatıldığı ve terör olaylarının doruğa
çıktığı 1979 yılında İçel Kafkas Kültür ve Yardımlaşma Derneği lokaline bir
baskın yapıldı, lokalin rastgele otomatik silahlarla tarandığı bu baskında
Dernek gençliğinden “Ali ÖGE” hayatını kaybetti. Kendisini rahmetle anıyoruz.
Yaralananlar oldu. Saldırının neden ve kimden geldiği belirlenemediği gibi
failleri de bulunamadı. Bu vahşi saldırı ve uzantılarına rağmen umutlar
kırılmadı ve çalışmalar devam etti. 12 Eylül ihtilalinde Mersin’de kapanmayan
birkaç Dernekten biri de bizim Derneğimizdi. 1981 yılbaşı Dernek organizasyonuyla
coşkulu, umutlu bir şekilde kutlandı.
Bu süre içinde birkaç kez yer değiştiren
Dernek, 1986 yılında 409 üyeye kavuşmuştu. İstanbul Kafkas Kültür Derneği
folklor ekibi, Mersin’de binlerce Kafkaslıyı bir araya getiren bir gösteri
sundu. Aynı yıl, 16 yıllık Dernek Başkanı Şevket KOÇ, rahatsızlığı nedeniyle
aktif görevden uzaklaştı. Dernek kendisini Onursal Başkanlıkla ödüllendirdi.
1987’de üyelerin özverili çalışmaları
sonucu, adını yerleşenlerden alan, Kafkaslıların yoğun olarak bulunduğu Şamil
Durak muhitinde Dernek kendi arsasına kendi binasını dikti. Genç, yaşlı, kadın,
erkek birçok üye kazma-kürek çalıştı. Üyelerin yardımlarıyla bina dekore edildi
ve Mersin Çerkeslerinin gurur anıtı oldu.
80’li yılların her ortamda Çerkes vakarını
temsil eden hareketleriyle göz dolduran gençleri hayat şartları nedeniyle
Dernekten uzak kalmış, 90’ların gençliği ile gerekli iletişim yeterince
kurulamamış bu yüzden faaliyetlerde biraz da olsa körelmeler görülmüştü.
Kültürel birikimin bir sonraki kuşağa yeterince aktarılamayışı, yeni yetişen
nesil için fazla bir örnek bırakmamıştı. Buna rağmen bir yıl kadar süreyle
“Halarpa” adında ( Abazaca Birlik, Kenetlenme anlamındadır) bir bülten
çıkarıldı, bülten Türkiye’deki tüm Kafkas Derneklerine ulaştırıldı, her ay
tertiplenen Kafkas Gecesi etkinliklerinde üyelerin tekrar toparlanması
gayretine girişildi, Psıhalıve, şıps-paste geceleri, Kermes toplantıları, Bahar
gezileri Derneği tekrar diriltti. Kafkasya’dan gelen Kafkas ekiplerinin
gösterileri Derneğin düzenlediği organizasyonlarla topluma sunuldu. Düğünler ve
Cenaze törenlerinde beklenen katılım tekrar oluşmaya başladı. Ancak bu
gençlerin çoğu iş ya da eğitim nedeniyle Mersin dışına çıkınca Dernek tekrar
bir duraklama dönemine girdi.
Tam bu sırada Abhazya’da savaş başladı.
Dernek şaşırtıcı bir biçimde tekrar toparlanıverdi. Kurulan komite hem konuya
ilgiyi sıcak tuttu hem de yardım çalışmalarını başarıyla yürüttü. Yerel
gazeteler bu çalışmaları ilk sayfada büyük puntolarla vermeye başladılar.
Yardım kampanyalarında, o günkü ekmek parasını hiç düşünmeden sandığa atanlar,
parmağındaki alyansı çıkarıp verenler herkesi duygulandırdı. Bazı üyeler
doğrudan Abhazya yolunu tuttular. Bazıları halen orada yaşamaktadır. Abhazya
zaferi toplumda büyük bir coşku yarattı ve Derneğe olan ilgiyi de arttırdı.
Kısa süre sonra Çeçen savaşı
başladığında Dernek artık tecrübeli bir şekilde insani yardım ve sosyal destek
çalışmalarını yürütüyordu. Kafkas Çeçen Dayanışma Komitesi ile ortak yapılan
çalışmalarda ilaç, gıda ve giysi yardımlarına girişildi, İl merkezinde bütün
siyasi parti temsilcilikleri ve sivil toplum örgütlerinin katıldığı görkemli
bir miting ve yürüyüş düzenlendi. Miting yerel ve ulusal basında gerekli etkiyi
oluşturdu. Hemen ardından şehrin Cumhuriyet Alanı olarak bilinen tören yerinde,
Sabaha kadar yamçı altında Savaş Şehitlerine Saygı Nöbeti organizasyonu
düzenlendi. Serin ve hafif yağmurlu gecede yamçılarıyla tunç birer heykele
benzeyen nöbetçilerin, hemen ayakları dibindeki mumların ışığında devleşen
görüntüleri toplumun büyük ilgisini çekti. Mersin’de haftalarca konuşulan olay,
Türkiye basınında da etkisini gösterdi.
Mersin’de Kaf-Der temsilciliğinin
açılması ile iki Dernek birden Kafkas Kültürü ve Yardımlaşma çalışmalarını
sürdürdüler. İki Derneğin üyeleri de çoğunlukla aynı kişilerdi. Ancak toplumda
bölünmüşlük görüntüsü yaratan ve ilginin farklı yönlerde geliştiğini fark eden
üyeler ortak çalışma kararlarıyla tekrar bir araya geldiler.
Kafkas Gecesi organizasyonları,
Geleneksel Bahar Gezisi toplantıları düzenli olarak yapılmaya devam edildi. Bu
toplantılarda gerek Kafkasyanın durumu, gerekse Kafkas Kültürünün gelişimi ve
bu konuda yapılan çalışmalar üyelere duyuruldu. Dernek düzenli olarak Genel
Kurul toplantılarını yaptı. Gençlik Kurulu Mersin Üniversitesine gelen
gençlerin de katılımıyla güçlendi. Üyelerin ilgisi arttı. Mersin dışından gelen
yazar ve araştırmacılarla toplantılar yapıldı, paneller düzenlendi.
2001 yılı Temmuz ayında yardımseverliği,
çözümleyici kişiliği ve kültürel birikimiyle çevresindeki herkeste saygı
uyandıran Dernek Kurucusu Şevket KOÇ, ani bir kalp krizi neticesinde vefat
etti. Binden fazla insanın katıldığı cenaze töreni Thamade toprağa verildikten
sonra yedi gün sürdü. Diğer toplumlardan gelen insanlar, Çerkes geleneklerinin
olağanüstü etkisini hissettiklerini belirttiler.
Dernek, atılmış sağlam temellerin
etkisiyle, bölgede lider bir rolü başarıyla sergilemeye devam etti. Kafkas
Dernekleri Federasyonu kurulum aşamasında, kurucu üyelerden biri olarak görev
aldı. Kültürü sadece kendi toplumuna değil, TV ve radyo programları, halka açık
gösteri, sergi ve kermesler, konferans ve anma toplantıları ile Mersin
toplumuna da tanıtmaya çalıştı.
Anavatanla ilişkiler güçlendirilerek,
Kafkasya Üniversitelerine öğrenciler göndermeye, Uluslararası üne sahip Folklor
ekiplerini Mersin'de ağırlamaya başladı. Anavatan'dan gelen Tiyatro, müzik ve
sahne gösterileri sergilendi. Yasal imkanlar değerlendirilerek Adige ve Abaza
dillerinin öğrenimi için kurslar düzenlendi. 21 Mayıs Milli yas gününde Ulusal
organizasyonlara güçlü katılımlar sağlandı. Toplumsal bilinç ve sivil toplum
örgütü bilincinin güçlendirilmesi, özellikle gençlerin daha fazla katılımı için
çaba harcandı.
Doğu Akdeniz Bölge Kafkas Dernekleri
içinde örneğin TRT kurumunun Abhazya çocuklarını 23 Nisan gösterilerinde
Gürcistan bayrağı altında gösterme girişimine en etkin protesto eylemleri
Mersin'de gerçekleşti. Bölge Kafkas Dernekleri ile iletişim güçlendirilip ortak
organizasyonlar düzenlendi.
Suriye krizi başladığında Suriye
Çerkeslerinin en yoğun üçüncü tercihi Mersin oldu. Dernek, üyelerinin katkıları
ve ulaşabildiği tüm imkanları kullanarak savaş mağduru soydaşlarına etkin ve
ciddi bir destek sundu. Halen Mersin'de yaşayan Suriyeli soydaşlarımız için
organizasyonlar sürmekte, maddi katkılar yanında psikolojik destek verilmekte
ve dernek etkinliklerinde bir arada olmaya devam edilmektedir.
Derneğimiz bugün 430 faal üye,
seslendiği ve hizmet sunduğu binlerce insanla Kafkas Kültürünün ve Kafkas
tarihinin incelenmesi ve tanıtılması, toplumsal yardımlaşma ve dayanışma,
Kafkasya ile ilişkileri güçlendirme, kültürel iletişim konularında
çalışmalarına devam etmektedir. Bu konularda çalışmayı kendisine görev olarak
gören insanlarımız varoldukça da devam edecektir.
created with
Website Builder Software .